VSNU-blog uit Parijs: Make the university great again

13-06-2017

De VSNU blogt! Door middel van korte verslagen bieden we een inkijkje in de werkzaamheden van de Vereniging van Universiteiten. Deze week onze secretaris, Babs van den Bergh, die bij een conferentie van HUMANE aanwezig was:
 
HUMANE, het netwerk van Europese universiteitsmanagers bekend om zijn zomer en winterscholen voor universitair beleidsmedewerkers, vierde op 9 en 10 juni zijn twintigste verjaardag in Parijs. En ik mocht het meevieren. We waren te gast in het Collège de France, waar de crème de la crème van de Franse wetenschappers, intellectuelen en kunstenaars sinds 1530 (!) huist.

University Leadership in a volatile word
Thema van de verjaardagsconferentie was University Leadership in a volatile world. Oftewel: wat zijn de crises waarin we verkeren, welke kunnen we verwachten en wat te doen? Zo tussen de Engelse en Franse verkiezingen in, en vlak nadat Macron het initiatief Make the planet great again had gelanceerd, was het een buitengewoon actueel onderwerp.

De eerste dag ging vooral over de lange termijn trends die de universitaire sector bedreigen zoals de verhouding overheid-academie, de diplomatweedeling in de samenleving, de Brexit en bureaucratisering als gevolg van hoger onderwijs voor velen. De tweede dag bespraken we een aantal concrete crises waaronder een bestuurscrisis, een school shooting en wetenschappelijke fraude. Gelukkig sloot het seminar af met crisismanagementtools, anders was het toch een beetje een sombere verjaardag geworden: "Attention is the currency of true leadership", "Oefen, oefen, oefen" en “In een crisis moet je omschakelen naar top-down bestuur en dat past niet goed in een universiteit”. Het was interessant om te zien hoeveel van de casuïstiek en zorgen wij deelden, door heel Europa heen.

Groeiende bureaucratie en vervreemding

Zeer geïnspireerd werd ik door het verhaal van de Britse Alison Wolf (Professor of Public Sector Management, Kings College London) met haar analyse van de groeiende bureaucratie en dus vervreemding in onze sector, waartegen nauwelijks een kruid gewassen lijkt. Dat komt omdat er twee drijvende krachten aan het werk zijn: ten eerste de schaalvergroting, en dat gaat nu eenmaal niet zonder hogere coördinatie- en informatiekosten, en ten tweede het groeiende wantrouwen jegens academische instituties - ook al is het aantal hoger opgeleiden gegroeid als kool. Het was een prachtige sociologische analyse met voldoende handvatten (organiseer klein in groot, decentraliseer, neem verantwoordingslasten zoveel mogelijk over van academici en maak het in ieder geval zo gemakkelijk mogelijk, laat de wetenschappelijke staf eens meelopen met een decaan of collegelid).

Legitimiteitscrisis

De keynote lecture van Collège de France-lid Rosanvallon was ook heel inspirerend, maar bood minder handelingsperspectieven. Hij ontwikkelde ter plekke zijn democratietheorie en liet zijn licht schijnen over de legitimiteitscrisis waar vele instituties mee kampen in deze 'Era of post-truth'.

De conclusie die ik uit het verhaal trok was dat de Chinezen, met hun sterke nadruk op examens voor publieke functies, een troef in handen hebben waar het de legitimiteit van het openbaar bestuur betreft. Wij verkiezen onze (universitaire) bestuurders niet, wij benoemen op basis van verdienste, maar we houden er geen examens voor. En dat zou een stukje van de vertrouwenspuzzel kunnen zijn. Frankrijk komt met zijn École Nationale d'Administration (waarvan Macron een alumnus is) een beetje in de buurt. Werd het seminar mogelijk daarom in Parijs gehouden? Ik ben vergeten het te vragen.