UNL en vakbonden presenteren Nederlands model voor sociale dialoog
11 februari 2022
Het komt niet vaak voor in Europa: vakbonden en werkgevers in het hoger onderwijs die zonder inmenging van de overheid cao-onderhandelingen voeren. Op 9 en 10 februari waren Universiteiten van Nederland en de Algemene Onderwijsbond digitale gastheren van een Europese conferentie met de sociale partners in het hoger onderwijs. Samen presenteerden we hoe veertien universiteiten met vier vakbonden tot één cao komen.
Deelnemers van elf werkgeversorganisaties en vijftien werknemersorganisaties logden deze week in voor de tweede ‘Peer Learning Activity’ over de rol van sociale dialoog in het hoger onderwijs. De conferentie werd georganiseerd door EFEE en ETUCE, de Europese werkgevers- en werknemersverenigingen in de sector. Namens Universiteiten van Nederland en de Algemene Onderwijsbond presenteerden Johan Huysse en Donald Pechler hoe de cao-NU in Nederland tot stand komt. In tegenstelling tot veel andere Europese landen, zoals Noorwegen of Denemarken, is de Nederlandse overheid niet betrokken bij dit proces. De basis van de onderhandelingen zijn voortdurende dialoog en onderling vertrouwen; door te ‘polderen’ bereiken de partijen keer op keer een akkoord.
Een goede sociale dialoog levert ook kansen op voor gezamenlijke acties. Zo vertelden Marijtje Jongsma (AOb) en Femke van Zijst (UNL) hoe Universiteiten van Nederland en de vakbonden zich verenigden in het Normaal Academisch Peil, een brede coalitie van studenten, medewerkers en bestuurders die het kabinet dringend oproepen tot de nodige investeringen in hoger onderwijs en onderzoek. De samenwerking heeft haar eerste vruchten al afgeworpen: het kabinet investeert flink in hoger onderwijs en onderzoek. In de aansluitende discussie lichtten de sprekers verder toe hoe je een dergelijke diverse groep bij elkaar krijgt. ’Iedereen komt samen als het gaat om onderwijskwaliteit.’ Ook kreeg het publiek een tip mee voor het organiseren van vergelijkbare acties: spring niet in de Hofvijver als het water nog maar zes graden is.
Uiteraard is het uitspreken van fundamentele verschillen en zorgen ook onderdeel van de sociale dialoog. Het panel over Erkennen en Waarderen illustreerde deze verschillen. Enerzijds presenteerde Kim Huijpen (UNL) de aspiraties van het programma voor een gezonde en inspirerende werkomgeving door een nieuwe focus op teampresentaties en verschillende carrièrepaden. Anderzijds uitte Ceren Pekdimir (AOb) zorgen over de gevolgen van het programma voor de werkdruk op docenten en onderzoekers. En moeten we onze wijze van beloning wel veranderen als de hiërarchische cultuur binnen de instellingen hetzelfde blijft? Sicco de Knecht vertelde daarnaast hoe het Ministerie van OCW het programma internationaal wil uitdragen. Zowel UNL als de vakbonden hebben aangegeven het Erkennen en Waarderenprogramma als prioriteit te zien in de onlangs gestarte cao-onderhandelingen.
Het Nederlandse deel van het programma was verder gevuld met presentaties van Jacqueline Schoone, ombudsfunctionaris bij onder meer de Wageningen University & Research, Jan Boersma (FNV), de voorzitter van SoFoKleS, en Lidwien Poorthuis namens het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren. Daarnaast presenteerden deelnemers uit Finland, Noorwegen en Hongarije hun modellen voor het voeren van sociale dialoog. Zo besteden Noorse universiteiten veel aandacht aan het creëren van een veilige en collegiale werksfeer. Omdat de Noorse universiteiten veel autonomie hebben, zien zij dit als een extra grote verantwoordelijkheid. Finland herkende conclusies over succesfactoren voor sociale dialoog van keynote speaker Howard Stevenson (Nottingham University) in de praktijk: zonder de juiste omstandigheden kan de sociale dialoog erg stroef kan verlopen. Stevenson adviseerde de aanwezigen in zijn afsluiting om tijd te besteden aan kennisuitwisseling, bijvoorbeeld door conferenties als deze.
De derde en laatste conferentie zal in april plaatsvinden in Brussel. Hier zullen ook concrete richtlijnen geformuleerd worden om de uitwisseling van ervaringen te verzilveren.