Interview met de Bill & Melinda Gates foundation

De Bill & Melinda Gates foundation (BMGF) is een van de grootste publieke funders van onderzoek en maakt zich al jaren hard voor open access publiceren. Sterker nog, onderzoek gefinancierd vanuit het fonds moet direct open access beschikbaar worden gemaakt. Daartoe is recent ook een portal, Chronos, ontwikkeld waarop het onderzoek gepubliceerd kan worden. Sinds dit beleid drie jaar geleden is ingegaan worden er jaarlijks 2971 artikelen gepubliceerd. De Bill & Melinda Gates foundation heeft tot doel de gezondheidszorg van de wereldbevolking te verbeteren en extreme armoede terug te dringen. Dit doen ze onder andere door onderzoek naar oplossingen voor deze problemen te financieren. In gesprek tussen Wilma van Wezenbeek, programmamanager open access van de VSNU, en  Ashley Farley, associate officer of knowledge & research services for BMGF, licht Ashley toe: “de foundation had al vroeg door dat vrije toegang tot informatie het behalen van het doel van de organisatie zal versnellen. Daarbij fungeert open access als een katalysator. Bovendien kan er vrij gebruik gemaakt worden van de publicatie omdat het niet wordt belemmerd door copyright beperkingen. En tot slot is de foundation ook vanuit een moreel standpunt van mening dat kennis een publiek goed moet zijn.”

Snelle beschikbaarheid belangrijk

De eis om onderzoek direct open access beschikbaar te stellen leidt in Nederland onder academici nog regelmatig tot weerstand omdat men vreest dan niet meer te kunnen publiceren in de gerenommeerde tijdschriften. Hoe ziet de foundation dit? Voor hen is het belangrijk dat goed onderzoek snel beschikbaar is. De discussie omtrent publiceren in de gerenommeerde tijdschriften ontstaat door de carrière perspectieven voor onderzoekers, niet door te focussen op de kwaliteit van het onderzoek. Het onderzoek zelf moet staan en dat kan ook door het direct te publiceren op een platform zodat het in de praktijk getoetst en benut kan worden.

Sinds een jaar kunnen de onderzoekers van de foundation hun artikelen ook publiceren via het publicatie platform van de foundation, Gates Open Research. Momenteel staat Gates Open Research op de vierde plek in de top-10 tijdschriften waar onderzoekers met funding van de foundation in publiceren. Een belangrijk pluspunt van het publicatieplatform is dat het de onderzoeker de gelegenheid geeft om over alle relevante uitkomsten van het onderzoek te publiceren, na het doorlopen van het review proces, en niet gelimiteerd te worden door een scope die traditioneel vaak door een tijdschrift of uitgever wordt gehanteerd.

De mate van succes van het open access beleid en de snelheid van publiceren van de artikelen moet nog verder worden onderzocht door de foundation. Nu na drie jaar is de tijd gekomen om daar meer naar te gaan kijken. Een van de lessons learned is dat het belangrijk is om gezamenlijk op te trekken als onderzoekers, daar zijn nu de eerste stappen in gezet. De stichting is aan het onderzoeken hoe ze in de toekomst na kunnen gaan wat het succes van hun open access beleid is.

Radicale verandering gewenst

Recent heeft de foundation zich aangesloten bij Plan S. Vanwaar deze uitgesproken keuze? “Wij zien Plan S als een natuurlijke vervolgstap op alle stappen die tot nu toe zijn gezet om 100% open access te realiseren. Bovendien is er een versnelling van ontwikkelingen nodig. Dit inzicht werd aangewakkerd door na te gaan welk bedrag er wordt besteed aan article processing charges (APC’s). Sinds 2016 blijkt dit voor de foundation om 8 miljoen dollar te gaan. Dan rijst de vraag of het besteden van een dergelijk bedrag aan APC’s wel de juiste manier is om geld te besteden aan het wereldwijd verspreiden van onderzoek. We hopen dat er een shift in de markt ontstaat door open access. Die is tot nu toe onvoldoende zichtbaar terwijl deze radicale verandering wel is gewenst. Aangezien we een duidelijke passie hebben om onderzoek snel vrij beschikbaar te krijgen en bovendien de overtuiging dat dit in gezamenlijkheid sneller bereikt kan worden dan alleen, is dit initiatief het waard om te steunen.”

Naast de publicatie van artikelen, wordt mede door Plan S, de scope ook steeds verder verbreed naar de beschikbaarheid van onderzoeksdata. Daarbij wordt bovendien zichtbaar dat grote publieke partijen gebruik gaan maken van de data die wordt gedeeld. Dit kan nadelen met zich meebrengen maar uiteindelijk zijn het juist de slimme toepassingen van data die het verschil gaan maken. Op dat punt verwacht de foundation dat de nadelen opwegen tegen de voordelen.

Het geheel overziend verwacht de foundation veel van de ontwikkelingen die gaande zijn op het gebied van transparantie en beschikbaarheid van onderzoek en data. Ashley sluit het gesprek af door uit te spreken dat ze vol verwachting en vertrouwen uitkijkt naar de toekomst.