Overzicht kosten voor boeken en tijdschriften van universiteiten per uitgeverij
Kosten die universiteiten maken om uitgeverijen te betalen voor publicaties zijn niet publiek beschikbaar door beperkende voorschriften in de contracten met uitgeverijen. Door de ontwikkeling naar open access is er meer aandacht gekomen voor deze uitgaven. Concreet hebben de Nederlandse universiteiten het afgelopen jaar twee verzoeken ontvangen in het kader van de Wet Openbaarheid Bestuur, zogenaamde WOB verzoeken, over open access met betrekking tot de kosten voor publicaties. Onderstaand treft u meer informatie aan over het eerste verzoek. In september 2016 hebben de universiteiten een tweede WOB verzoek ontvangen aangaande open access. Dit verzoek loopt nog en hierover komt op termijn meer informatie beschikbaar.
Het eerste verzoek kwam op 28 april 2016. Het verzoek om openbaarheid van gegevens luidt als volgt:
1) Het totale bedrag van het budget dat de universiteit per jaar voor de periode van de afgelopen vijf jaren gespendeerd heeft aan:
- uitgaven die abonnementen op academische tijdschriften betreffen voor de periode van de afgelopen vijf jaren;
- uitgaven die de aankoop van academische boeken betreffen voor de periode van de afgelopen vijf jaren;
2) Eveneens het verzoek voor de bovengenoemde jaren voor de uitgaven aan abonnementen op academische tijdschriften de volgende details te verstrekken: welk bedrag van het totale bedrag uitgegeven is voor het abonnement op welk tijdschrift, of groep van tijdschriften.
Na een zorgvuldige procedure waarbij de uitgeverijen op de hoogte zijn gebracht van het verzoek, de wijze waarop de universiteiten op het verzoek wilden reageren en gelegenheid hebben gekregen bezwaar te maken, zijn de cijfers aangeleverd aan de WOB vrager. Daarmee is voor het eerst de omvang van de markt voor wetenschappelijke publicaties door de universiteiten in Nederland inzichtelijk geworden. Tot op heden was de informatie over de inhoud en omvang van de contracten tussen de uitgeverijen en de Nederlandse universiteiten niet publiek vanwege de geheimhoudingsclausules in de contracten. In onderstaande grafieken is de aangeleverde informatie zichtbaar gemaakt voor de 13 grootse universiteiten van Nederland. Van de Open Universiteit zijn geen gegevens beschikbaar omdat de omvang van deze uitgaven aan abonnementen zeer beperkt is. Onderstaand is het overzicht opgenomen van de kosten voor publicaties per universiteit in 2015.
Grafiek 1: kosten uitgevers per universiteit, 2015
Grafiek 2: uitgaven per uitgever
Nederland is niet het enige land waar deze informatie op basis van een vergelijkbaar verzoek bekend is geworden. Ook in Finland, het Verenigd Koninkrijk (rapport en onderliggende data) en Zwitserland is een dergelijke procedure gevolgd en zijn gegevens bekend gemaakt.
Q&A's
Q: Hebben alle universiteiten gereageerd op de WOB verzoeken?
A: De 13 grote Nederlandse universiteiten hebben gereageerd op het WOB verzoek. De bijdragen van de Open Universiteit in de kosten is relatief klein. Deze cijfers zijn niet meegenomen.
Q: Is Nederland het enige land waar de gegevens over uitgaven aan uitgeverijen normaal gesproken onbekend zijn?
A: Nee, Nederland is niet het enige land waar dit zo gaat. Wereldwijd nemen uitgeverijen in hun contracten geheimhoudingsclausules op waarmee wordt voorkomen dat informatie over de kosten publiek wordt. Door de recente ontwikkeling van kosten die met publiek geld worden betaald en de ontwikkeling naar open access is er meer aandacht gekomen voor het kostenplaatje. In meerdere landen waaronder Finland, het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland zijn er procedures geweest in het kader van de wet openbaarheid bestuur om inzicht te krijgen in deze cijfers.
Q: Zijn alle opgeleverde cijfers opgenomen in de informatie op deze website?
A: De gemene deler van de informatie die door de universiteiten is aangeleverd is opgenomen in de cijfers die te vinden zijn op de website. Enkele universiteiten hadden ook aanvullende informatie aangeleverd over het aantal gepubliceerde artikelen. Omdat slechts enkele universiteiten dit hebben gedaan, was vergelijken niet mogelijk. Deze informatie wordt nu dan ook niet verstrekt via de website. Om de grafieken leesbaar te maken is een deel van de informatie samengevoegd, bijvoorbeeld als er door een meerderheid van de universiteiten geen details aangeleverd zijn over een bepaald jaar of een bepaalde uitgeverij. De details hiervan zijn alsnog te vinden in de bijgevoegde tabel in tabblad ‘Totaaloverzicht’.
Q: Wat doet de WOB vrager met de gegevens?
A: Het is ons niet bekend wat de WOB aanvrager met de gegevens doet.