Opening Academisch Jaar 2018-2019
10-09-2018
De VSNU blogt! Door middel van korte verslagen bieden we een inkijkje in de werkzaamheden van de Vereniging van Universiteiten. Deze week het woord aan onze VSNU-collega's. Zij bezochten de opening van het academisch jaar op de universiteiten.
Technische Universiteit Eindhoven - Remco Smulders, beleidsadviseur
Wageningen University & Research - Lieke Staal, beleidsadviseur
Universiteit van Amsterdam - Katinka Eikelenboom, bestuursecretaris-adjunctdirecteur
Universiteit Utrecht - Bregje Mollee, domeinleider HR
Erasmus Universiteit Rotterdam - Kim Huijpen, beleidsadviseur
Universiteit Twente - Petra Pieck, beleidsadviseur
Tilburg University - Simone Endert, beleidsadviseur
Maastricht University - Reinout van Brakel, domeinleider Governance & Accountability
Universiteit voor Humanistiek - Lise Koote, beleidsadviseur
Radboud Universiteit - Babs van den Bergh, directeur VSNU
Vrije Universiteit Amsterdam - Wouter Feldberg, domeinleider Onderzoek en Valorisatie
Leiden Universiteit - Jaco van der Veen, beleidsadviseur
Rijksuniversiteit Groningen - Jurgen Rienks, domeinleider Internationaal
Technische Universiteit Eindhoven - Remco Smulders, beleidsadviseur
OAJ zonder poespas
De ingenieurs zijn aan de macht in Eindhoven. Hier geen gebed, geen demonstraties, geen filosofische beschouwingen, geen prijs voor het liefste Emotional Support Animal en geen slaapverwekkende klarinetensembles. Wat wel? Drie speeches binnen één uur en daarna weer snel aan het werk. Uw verslaggever was hiermee zeer in zijn nopjes. De sprekers deden hun boodschap kort, krachtig, bevlogen, in goed Engels en met mooie slides uit de doeken.
De verwachtingen in de zaal waren met name hooggespannen voor de hoofdspreker: Robert-Jan Smits. Hij hield een sterk en bekend verhaal waarin hij er voor pleitte dat Europa meer moet investeren (“2% BBP is niet genoeg, want Azië”), dat universiteiten moeten moderniseren en dat ze beter moeten samenwerken.
Het waren echter met name de Eindhovense sprekers die de show stalen. De cursus TEDx-style presenteren die Frank Baaijens deze zomer heeft gevolgd, is per direct toegevoegd aan het VSNU-opleidingsprogramma. Het lukte hem in 15 minuten uit zijn hoofd en zonder één verspreking de nieuwe strategie van de TU/e uit de doeken te doen. Zijn boodschap werd versterkt door de prachtige foto’s die de communicatieafdeling van de TU/e voor hem had uitgezocht. Daar zijn heel wat overuurtjes gedraaid, want en passant lanceerde Frank ook nog even het nieuwe TU/e-logo. Dit gaf uw verslaggever een heerlijk Brabants thuisgevoel.
Voorzitter Jan Mengelers kreeg de lachers in de zaal op zijn hand met een flinke dosis humor. De boodschap die hij verkondigde was echter helemaal niet grappig: de TU/e heeft de grenzen van de groei bereikt. “We rather limit our growth, than limit our quality”, aldus Mengelers. Zijn boodschap naar Den Haag in woord en beeld was duidelijk: extra geld en wel nu!
Wageningen University & Research - Lieke Staal, beleidsadviseur
De dames stelen de show in Wageningen
Dit jaar hadden Pieter en ik de eer om de opening van het academisch jaar in Wageningen te bezoeken. Een universiteit waarbij de bijpassende kernwoorden toch wel groen en duurzaam zijn, daar ga je natuurlijk niet met de auto/bus heen. Dus koos ik voor een groen tochtje (letterlijk en figuurlijk) met de OV-fiets naar de campus. Het thema van het OAJ dit jaar was (hoe kan het ook anders in Wageningen?): voedsel en landbouw: Europa en de wereld. De WUR had een mooi programma samengesteld met twee hotshots als aansprekende gasten: premier Mark Rutte en Eurocommissaris voor landbouw Phil Hogan. Helaas voor Mark en Phil waren hun optredens bij lange na niet zo gedenkwaardig als die van de dames die op het podium stonden. Twee jonge onderzoekers, Milou en Janna, van de WUR vertelden zo boeiend over hun onderzoek dat een analyse over diergeneesmiddelenresten en het after-leven van planten opeens heel interessant werden. De conclusie van de laatste was: ‘Feed the soil and the soil will feed us.’
Maar degene die echt de show stal, was collegevoorzitter Louise Fresco. De outfit die Louise droeg was bijna volledig duurzaam, tot haar horlogebandje aan toe. Het bandje was gemaakt van paddenstoel-mycelium (paddenstoelenleer), een schimmel afkomstig van de Ganoderma lucidum paddenstoel. In Azië wordt die paddenstoel gebruikt om een bittere geneeskrachtige thee van te trekken. Overige noemenswaardige materialen die gebruikt zijn voor haar outfit waren: rest-inkt, bacterieverf en ananas (voor haar schoenen). Alsof dat nog niet indrukwekkend genoeg was, gaf ze ten overstaan van een volle zaal Mark Rutte nog een veeg uit de pan over de achterblijvende R&D investeringen van Nederland en leende ze en passant ‘Yes, we can!’ van Obama om te benadrukken dat we de wereld op een duurzame manier van voedsel kunnen voorzien. Het was een hele fijne en leerzame middag in Wageningen!
Universiteit van Amsterdam - Katinka Eikelenboom, Bestuursecretaris-adjunctdirecteur
Opening Academisch Jaar UvA: ‘Waar is de deurbel?’
Dat de werkdruk onder wetenschappers zijn kookpunt nadert is bekend, maar burgemeesters kunnen er ook wat van. Die van Amsterdam had het in ieder geval te druk om bij de opening te zijn, tot haar eigen teleurstelling. In een videoboodschap liet Femke Halsema weten acte de présance te moeten geven bij de begrotingsbehandeling van de gemeente. Na het pleidooi van UvA-voorzitter Geert ten Dam voor een hernieuwd sociaal contract met Amsterdam, snapten we waarom Halsema liever was aangeschoven bij de OAJ.
Ten Dam bracht een even progressief als optimistisch verhaal, met een vleugje maakbaarheidsideaal. Het ging van internationale concurrentieposities naar overbruggen van kloven, van economische groei naar gelijke kansen en van de geglobaliseerde samenleving naar community service. Ze ziet ook hobbels op de weg naar die ‘duurzame kenniscoalitie’ van kennisinstellingen en stad. Want: waar is eigenlijk de deurbel van de universiteit?
Het betoog van Ten Dam klonk als muziek in de oren van de volgende spreker, Jozias van Aartsen, rasbestuurder uit de linkervleugel van de VVD: "Het was alsof ik een burgemeester of wethouder hoorde spreken!"
Maarten de Rijke – universiteitshoogleraar artificial intelligence (A.I.) – hield een pleidooi voor een nationale agenda A.I. Hij vertelde heel veel over de toepassingen van ‘machine leren’. Eentje bleef hangen. "Een reëel Amsterdams probleem bovendien", aldus De Rijke. Samen met zijn onderzoeksteam leerde hij een machine een Ikea-meubel in elkaar te zetten. Maar: bij de opleiding A.I. leer je veel meer dan een machine leren leren. A.I. kan een bijdrage leveren aan tal van maatschappelijke problemen (verkeer, klimaatverandering, preventie, onderwijs etc.). Machines zijn nu eenmaal veel betere beslissers dan mensen.
Kortom: de UvA liet zien meer dan ooit de ambitie te hebben om midden in de samenleving te staan. Het bescheiden protest door een groepje studenten onderstreepte dit eerder dan dat het dit onderuithaalde. En wie weet: met de deur wagenwijd open en de blik naar buiten gericht, heb je misschien geen deurbel meer nodig.
Universiteit Utrecht - Bregje Mollee, Domeinleider HR
'We gaan ervoor!'
Het lijkt alsof het georkestreerd is: voor het Academiegebouw in Utrecht tref ik een groep aan die middels een spandoek en het uitdelen van flyers en speldjes met rode vierkantjes van stof het thema van de Opening van het Academisch Jaar in Utrecht onderstreept. Het betreft de groep WoinActie, die duidelijk wil maken dat de rek er in het wo helemaal uit is. Het speldje prijkt op verschillende jasjes en toga’s. Diegenen die het speldje dragen herkennen de gevolgen van de enorme groei in studentenaantallen en de dalende rijksbijdrage per student: universitair personeel werkt structureel en massaal over. En dit thema, about balance and well-being, vrij vertaald werkdruk, wordt ook door zowel Annetje Ottow, vicevoorzitter CvB als Anton Pijpers, voorzitter CvB benoemd als een serieuze zorg.
Tanja van der Lippe, hoogleraar Sociologie, pakt door op dit thema. “Ruim 35% van de werkende bevolking ervaart vaak of altijd werkdruk, en op de universiteit is dat zelfs 42%.” Ze houdt een vurig betoog over het feit dat werkdruk geen individueel probleem is, maar een maatschappelijk probleem. De hoogleraar vervolgt dat de oplossing zit in samenwerken. Voor verdere details over mogelijke oplossingen verwijs ik graag naar de rede zelf.
Rector Henk Kummeling reikt vervolgens de studentenprijzen uit. Over bevlogenheid gesproken! Deze studenten hebben al een track record waar je u tegen zegt. De Rector is zichtbaar trots op het talent dat zich binnen de universiteit bevindt.
Anton Pijpers bouwt op de rede van de hoogleraar voort. De bevlogenheid van medewerkers en studenten is goud waard, maar veel van hen ervaren ook veel druk. Mensen zijn ons kapitaal! Mogelijke oplossingen liggen op drie niveaus: de overheid, de universiteit en de medewerker(s). Vooral de oproep aan alle medewerkers raakt: naast het behalen van resultaten wordt men opgeroepen om te kiezen, te prioriteren en ook plezier te hebben, elkaar te steunen en voor elkaar te zorgen. Na Antons laatste zin buldert het applaus door de Domkerk. Je voelt dat de woorden effect hebben en je hoort aanwezigen denken: ‘We gaan ervoor!'
Erasmus Universiteit Rotterdam - Kim Huijpen, beleidsadviseur
Divers Rotterdams talent
De Erasmus Universiteit vierde op 3 september niet alleen de opening van het academisch jaar, maar ook de opening van het lustrumjaar. Het was een waar feest van diversiteit in de Laurenskerk. En met deze viering, op steenworp afstand van de Markthal, toonde de universiteit bij uitstek de verbinding met de stad Rotterdam: Science Meets City, het thema van het lustrumjaar.
De middag werd geopend door collegevoorzitter Kristel Baele. De Belgische zette in vloeiend Engels de nieuwe strategie van de universiteit uiteen. De missie van de universiteit is een positieve maatschappelijke impact te creëren. Het was een helder verhaal, ondersteund door mooie beelden. Maar toch niet het hoogtepunt van de middag. Daar moesten we nog even op wachten.
Het internationale en diverse karakter van stad en universiteit bleek onder andere uit de keuze voor de gastspreker. Dr. Natalia Goncharova, wier naam prachtig werd uitgesproken door studente International Business Administration, Sonia Shvets, betrad het podium. Weer zo’n goede keuze van de Erasmus Universiteit: twee studenten vragen om als moderator op te treden. De Russische Shvets en de Zuid-Afrikaanse Themis Rallis (student Econometrics & Management Science) stalen de show.
En toen kwam de climax in zicht. De Erasmus Universiteit reikte een aantal prijzen uit. Aan studenten waar je jaloers op wordt. Studenten die zich inzetten voor de wereld om hen heen. En studenten die masters en cum laudes verzamelden. Twee studenten van Codarts toonden bovendien hun kunsten op het orgel. Heel moderne klanken klonken door de kerk. Alsof we niet in de Laurenskerk zaten, maar in Rotterdams hipste club.
Maar het absolute hoogtepunt was de bijdrage van de Keniaanse ISS-student Levis Maina Nderitu. Hij vertelde zichtbaar geroerd over ‘anders zijn’. Hoe hij door diverse werkgevers afgewezen is omdat hij spreekt met een hoge stem. En waar dit hem heeft gebracht: tot het oprichten van een stichting die de LHBT-gemeenschap ondersteunt en naar het podium van de Rotterdamse Laurenskerk. Die ademloos naar hem luisterde.
‘Value in diversity’ was het thema van de Opening Academisch Jaar. Prachtig in beeld gebracht door de Erasmus Universiteit. Ik ben nog steeds onder de indruk.
Universiteit Twente - Petra Pieck, beleidsadviseur
Bruggen bouwen
In 2015 legde architect Rem Koolhaas tijdens de opening van het Academisch Jaar de toenmalige rector uit, dat Twente een actieradius heeft die over landsgrenzen heen gaat, tot aan het Ruhrgebied toe. De (vrij vertaalde) boodschap: Universiteit Twente maakt zich te klein.
Anno 2018. Een nieuwe Deense windturbine is voorzien van superconductoren die in Twente zijn ontwikkeld. De Twentse Electric Superbike haalt een spectaculaire snelheid van 240 kilometer per uur, dankzij slim ontwikkelde batterij-opslag. De onderwijsinnovatieprijs gaat naar een docent die studenten innovatief laat samenwerken in het vak wiskunde. De scriptieprijzen gaan o.a. naar onderzoek naar batterijen die werken middels zoutoplossingen en geo-spacial analyse van sloppenwijken. En bovenal: de universiteit sluit een superdeal met Lithium Works om samen te werken aan energietransitievraagstukken.
De Universiteit Twente presenteerde zich in volle glorie, met voorbeelden van succesvolle samenwerkingen van talenten uit verschillende disciplines. Het thema “Bruggen Bouwen” was dan ook goed gekozen.
Alumna Annemieke Nijhof, CEO van advies- en ingenieursbureau Tauw, maakte in haar bijdrage duidelijk hoe belangrijk het is dat techniek om mensen gaat. Technologie is namelijk altijd ingebed in andere systemen: economische, sociale en zelfs: religieuze (getuige haar voorbeeld uit Indonesië, waar een installatie bedoeld om 24/7 te draaien ’s nachts werd uitgezet, omdat er anders “boze geesten” in zouden komen). Dat alles vraagt om meer dan alleen het neerzetten van de techniek en het instrueren van mensen. Er is verdergaande acceptatie en onderling begrip nodig voor succesvolle innovatie.
Zij pleitte voor High T
ech Human Touch: ingenieurs en technici die zich afvragen: Wie ben ik, met welke overtuigingen, waarden en normen? Wie is die ander, met wie ik samenwerk? Hoe verhoud ik mij tot de wereld om me heen? Zo ontstaat oprechte samenwerking en komt de wereld verder.
De studenten van de University Innovation Fellows sloten de bijeenkomst af. Het podium stond vol jonge, enthousiaste mensen met sprankelende ambities, precies die oprechte samenwerking illustrerend die juist daarvoor was bepleit.
Met een enthousiast gevoel in mijn hart, verliet ik de aula. Aan de Universiteit Twente bouwt men bruggen naar de toekomst. En die is groots.
Tilburg University - Simone Endert, beleidsadviseur
Heb je je wel eens afgevraagd waarom sommige gesprekken je zo ontzettend bijblijven en echt indruk maken? Grote kans dat het te maken had met de mate waarin de persoon tegenover je een oprechte connectie maakte. Met de mate waarin er gevlamd werd en jij erdoor aangestoken werd.
Vragen staat 
altijd vrij, toch?
Dinsdagochtend, voorafgaand aan de Opening Academisch Jaar, bevonden Myrte en ik ons in precies zo'n gesprek. Met een grote glimlach en warme handdruk werden we welkom geheten. We zaten tegenover rector magnificus Emile Aarts van Tilburg University. De start van het werkbezoek dat we aflegden.
Wij vertelden hem over deze blog die we naar aanleiding van de - toen nog aanstaande - Opening Academisch Jaar wilden schrijven. En, vroegen hem welke boodschap daarin hoe dan ook voor het voetlicht moest komen.
De maatschappij naar binnen halen
Met vuur in zijn ogen vertelde hij toen over het belang van ondernemendheid van de academische gemeenschap. Studenten die betekenisvolle initiatieven in onze samenleving ontwikkelen. En, een universiteit die de maatschappij doorlopend naar binnen haalt.
Hij vertelde over het Tilburgse project Het Bèkske: koffiebonen die vrouwelijke overlevenden van seksueel geweld van de genocide in Rwanda empoweren. Bevlogen lichtte Emile toe dat wij met elkaar de kans en plicht hebben om met onze kennis, kunde en karakter de wereld beter te maken. Dát is inspirerend leiderschap.
Betere bekostiging en minder werkdruk
Tijdens de opening van het academisch jaar bekrachtigde de rector magnificus deze boodschap. Terecht was het dat hij daarbij, samen met collegevoorzitter Koen Becking, aandacht vroeg voor een betere bekostiging en minder werkdruk. Een gefundeerde boodschap; ook verteld door veel andere universiteiten diezelfde dag. Dankjewel, Tilburg University!
Maastricht University - Reinout van Brakel, domeinleider Governance & Accountability
Midden in de Maastrichtste samenleving
Het afscheidsfilmpje voor Karl van het voltallige CvB van Maastricht staat me nog helder voor de geest, als ik afreis naar Maastricht. Dat moet wel een gezellige middag worden – en dat wordt het ook. Ik neem er ruim de tijd voor en zit al vroeg aan de vlaai, vlakbij het Vrijthof. Daar wordt traditioneel de opening gevierd, maar vanwege een verbouwing wijkt men uit naar een congrescentrum op de campus. Iets minder sfeervol en 2,5 km fietsen, maar de vriendelijke ontvangst maakt dat snel weer goed. Naast mij zit een Maastrichtenaar die iedere openbare gelegenheid van de UM aangrijpt om te leren en te luisteren naar interessante sprekers.
Martin Paul opent met kwinkslag naar de volgende spreker: met een rockstar als Timmermans heb ik het gevoel de banjo te spelen. Later zal hij zich verontschuldigen bij de rector voor het ontbreken van zijn hoofddeksel en bedankt hij Nick Bos voor zijn inzet voor duurzaamheid bij de UM. In zijn speech vraagt hij aandacht voor de verbinding met de lokale partners, burgemeesters, wethouders, provincie en bedrijven die in Maastricht op een unieke manier samenwerken. De Europese plannen om netwerken van universiteiten te gaan vormen, worden door Maastricht omarmd. De 'regional minister' van economische zaken benadrukt de grote impact van de universiteit: vele duizenden banen levert het op, en met 4 campussen dicht bij bedrijven is de UM een economische motor van betekenis. De provincie is graag bereid daar miljoenen in te investeren.
Frans Timmermans geeft een ijzersterke speech, waarin hij de grote vraagstukken van deze tijd behandelt. Toenemende ongelijkheid, angst, xenofobie: ze komen voort uit de 4de Industriële revolutie en het gevoel bij velen dat ze niet meer mee kunnen doen in de samenleving. Universiteiten hebben een grote rol in het bestuderen van deze ontwikkelingen. De individuele rechten, democratie en het rechtssysteem moeten beschermd worden en dat vraagt veel van de jonge generatie. Ook Kate Robertson (co-founder One Young World) doet een emotioneel en moreel appel op alle bevoorrechte jongens en meisjes die gaan studeren. Ze vertelt over haar band met Kofi Annan en ook dat maakt indruk.
Naar het eind toe wordt het programma luchtiger – met een korte interactieve quiz door Paul Smeets over de sustainable development goals, waaruit blijkt dat het helemaal zo slecht niet gaat. De Green office kondigt een online challenge aan voor teams, om aan duurzaamheid te werken. Kan het VSNU-bureau ook meedoen misschien? Rector Rianne Letschert zet de studenten in het zonnetje en bedankt hen voor de inzet bij kwaliteitsafspraken (de UM is als eerste klaar).
De muziek door het Famara Quartet is erg goed – het is nogal gewaagd om Beethoven’s Ode an die Freude op twee saxofoons te spelen, maar het is zeer muzikaal. Het beeld van een warme gemeenschap die vanuit een sterke regio de wereld aankan beklijft. We zouden vaker moeten gaan kijken hoe ze zaken in Maastricht aanpakken: de huurprijs voor een kamer daalt er als enige in Nederland en de UM verbouwde in no-time een flat op eigen terrein voor 200 kamers. Bij de borrel zie ik diverse bekenden, onder wie Karl himself die naarstig op zoek is naar het bier. Een groot deel van de genodigden gaat ook nog met elkaar uit eten. De toga’s gaan aan het rek en ik neem me voor om er snel op werkbezoek te gaan
Universiteit voor Humanistiek - Lise Koote, beleidsadviseur
Rust, reflectie en ruimte voor bezinning
Terwijl een paar honderd meter verderop op het Domplein met rode vierkantjes actie wordt gevoerd tegen de werkdruk in het hoger onderwijs, is de opening van het academisch jaar van de Universiteit voor Humanistiek een oase van rust. Een mooi moment van bezinning. Een klein cortège komt de Pieterskerk binnen, die vol zit met kersverse studenten Humanistiek. Deze kleine universiteit heeft dit jaar een recordaantal nieuwe studenten, die worden verwelkomd met een beschouwing over vorming in het onderwijs door (burgerschaps-)onderwijsminister Arie Slob en muzikale intermezzo’s.
Maar het is het verhaal van masterstudente Daniëlle Drenth dat mij het meest inspireert. Zij onderzoekt op welke manier docenten ervoor kunnen zorgen dat leerlingen kunnen werken aan een toekomst- o
f levensdoel. Heeft de vraag “waarom ga we naar school?” eigenlijk wel een plaats in het onderwijs? Zelf vindt ze dat er tijdens haar schoolperiode weinig aandacht was voor de persoonlijke zoektocht naar je levensdoelen. Hoe kun je als middelbare scholier nu een studie kiezen als je zelf nog geen idee hebt wie je bent? Via de pabo en een korte periode voor de klas kwam Daniëlle op de Universiteit voor Humanistiek terecht, waar ze haar plek helemaal heeft gevonden. Ze geeft de universiteit dan ook een mooi compliment over purposeful teaching: de universiteit voelt voor haar als de eerste school die aandacht heeft voor haar als persoon, waar ruimte is voor gesprek en reflectie en als een plek waar je niet meteen hoeft te kiezen welke weg je op wil gaan. Hier leerde ze dat “keuzes op je gevoel eigenlijk het meest strategisch zijn van allemaal: ze brengen je namelijk waar je moet zijn”. Een mooie boodschap om het academische jaar mee in te luiden!
Radboud Universiteit - Babs van den Bergh, directeur VSNU
Nieuwsgiering naar Nijmegen
De Radboud Universiteit opende het academisch jaar met een ode aan de nieuwsgierigheid. Bij uitstek de academische deugd en drijfveer, werd deze nog extra opgerekt in de oproep aan studenten om in het komend jaar aan alles te twijfelen, iedere waarheid ter discussie te stellen en - zelfs - fouten te maken. De rector Han van Krieken, de rechtenstudente die een TED-talk hield en de schrijver van het jaar Bert Wagendorp belichtten er alle kanten van.
De rector benoemde de mogelijke keerzijden van ongebreidelde nieuwsgierigheid (niet al te zeer op ontdekkingstocht naar medestudenten die aangeven daar niet van gediend te zijn, en de academische normen altijd blijven respecteren ook onder hoge werkdruk) en verwees naar de universitaire vertrouwenspersonen en de nieuwe code Wetenschappelijke Integriteit. De studente gaf een mooi voorbeeld van hoe haar nieuwsgierigheid naar de studie rechten werd gewekt door een val in de Action... Wie was toen aansprakelijk?
Bert Wagendorp waarschuwde voor het ontkennen, wegstoppen of laten verpieteren van je aangeboren nieuwsgierigheid: journalisten die hun nieuwsgierigheid zijn verloren worden voorlichter (die van de Radboud is echter een geboren voorlichter), wetenschappers die dat laten gebeuren meestal bestuurder. Onze regering heeft overduidelijk haar nieuwsgierigheid naar het goede, ware en schone verloren. Anders zou zij veel meer investeren in onderzoek en onderwijs. Bij navraag bleek deze goede, ware en schone analyse op geen enkele manier ingefluisterd door de Radboud Universiteit.
Met het gezamenlijk instuderen van het nogal bombastische nieuwe universiteitslied en een aantal schitterende filmpjes van docenten, studenten, en onderzoekers en internationaliseerders van het jaar, was het feest compleet.
Vrije Universiteit Amsterdam - Wouter Feldberg, domeinleider Onderzoek en Valorisatie
Ben je op zoek naar de ander of naar een kopie van jezelf?
Hoewel ik het weet, ben ik op de Boelelaan toch weer aangenaam verrast door de grote diversiteit in de vele studenten die er rondlopen. Het lijkt wel een bijenkorf voor de ingang van de VU. Het overgrote deel gaat overigens niet naar de OAJ. Toch zijn er wel (aankomend) studenten in de aula en een daarvan zit naast me, terwijl de band KOFFIE opzwepende muziek speelt. Jammer genoeg kunnen zij het cortège niet verleiden swingend de plaats te zoeken. De student vertelt dat hij voor de VU heeft gekozen om inhoudelijke redenen: de goed aangeschreven, multidisciplinaire opleiding Science, Business & Innovation. Daarnaast hebben de diversiteit en inclusiviteit die de VU uitstraalt hem geholpen in zijn keuze.
Aan de VU trap
t de nieuwe voorzitter Mirjam van Praag het nieuwe jaar af en geeft ze aan dat als je als universiteit de drijvende motor van Nederland wilt blijven, je excellentie moet combineren met relevantie. Ze licht een tipje van de sluier op, als het gaat om waar de VU zich de komende jaren op zal richten. Allereerst krijg je aan de VU niet alleen de kans om te leren en iets te worden, maar juist ook om íemand te worden. Daarnaast stimuleren ze in Amsterdam actief en verantwoordelijk samenleven. Tot slot gaat de VU de komende periode nog meer de verbinding aan met de buitenwereld op onderwijs, onderzoek en valorisatie.
Een duidelijk signaal dat de universiteit midden in de samenleving staat en wil blijven staan. Minister Hugo de Jonge van VWS vult dit aan door de nadruk te leggen op het naar elkaar luisteren en het elkaar vinden in het midden. Zijn verhaal geeft weinig politieke kleur, maar dat past eigenlijk ook wel bij zijn oproep om daadwerkelijk te zoeken naar de ander in plaats van naar kopieën van jezelf. In een korte serie van blikseminterviews roept ook Tanja Jadnanansing op om uit je eigen bubbel te stappen. Ze zet studenten en onderzoekers van de VU in het zonnetje die met een uitgestoken hand bijdragen aan een meer inclusieve samenleving.
Nadat ik via de app Mentimeter met de zaal heb gedeeld dat ik vind dat ik binnen de wereld van de universiteiten toch nog wel in een bubbel leef, denk ik terug aan mijn eigen studie aan de VU in de jaren negentig en heroverweeg ik mijn standpunt. Vanuit de VU heb ik via het Erasmus Exchange programma in Engeland gestudeerd, leerde ik via medestudenten de krakersscene kennen, viel ik voor de geschiedenis van Azië mede door een gastcollege van een hoogleraar uit India en begreep ik meer van de islam door een facultatief werkcollege mede georganiseerd door studenten. Zo bezien heb ik tijdens mijn studie aan de VU toch wel echt de ander beter leren kennen en daarmee ook mezelf.
Leiden Universiteit - Jaco van der Veen, beleidsadviseur
In Leiden ontmoeten tradities de nieuwe wereld
Leiden is misschien wel de traditioneelste van de universiteiten – ze heeft in ieder geval de langste traditie. Volgend jaar bestaat dit Praesidium Libertatis (bolwerk van vrijheid) 444 jaar. En hoewel ik sinds het gymnasium niet zoveel Latijn heb gehoord, blijkt ook dat millenials nadrukkelijk hun plek opeisen op de universiteit. Een verslag in praesens historicum.
In plaats van hoogleraren in toga komen studenten in cortège binnenlopen. Dit jaar zijn de voorste plekken voor hen gereserveerd. Af en toe hoor je er eentje hoesten, de eerstejaars hadden net hun KMT afgerond. "Niet de meest gezonde periode uit een studentenleven, wel goed voor de bonding", lacht rector magnificus Stolker. Dan klinkt het orgel en zingen de oudere alumni uit volle borst in het Latijn: "Io Vivat! Io Vivat!" Onder de AOW-grens blijft het stiller.
Baby boomer meets millennial 
Hoogleraar en voormalig NAVO-chef Jaap de Hoop Scheffer spreekt met alumna Imane Maghrani. Als zijn studentassistent leerde ze hem niet alleen Ctrl-C+Ctrl-V te gebruiken, maar ook anders naar jonge mensen te kijken. Ze vertellen dat hun beide generaties elkaar slecht begrijpen. Millenials zouden verwend zijn en te weinig politiek betrokken. Jongeren komen minder opdagen bij verkiezingen en zijn zelden lid van een politieke partij. Op hun beurt benijden zij baby boomers vanwege luxe als schuldenvrij studeren en afbetaalde koopwoningen. Maghrani zegt tegen de ouderen: "Verkondig niet het politieke failliet van mijn generatie, maar besef dat jouw generatie oververtegenwoordigd is in de macht". Volgens De Hoop Scheffer kunnen we Europa alleen staande houden in deze wereld als we scherpe discussies tussen generaties niet schuwen. De Universiteit Leiden is als bolwerk van vrijheid dé plek om dat gesprek te voeren.
Balans op de universiteit
Voor hij de receptie opent, spreekt rector Carel Stolker nog een paar vaderlijke woorden. Hij wil een universiteit in balans. Waar hard gewerkt en gestudeerd wordt, maar waar het ook goed toeven is. Trots kondigt hij aan deel te nemen aan het Healty Universities initiatief. Daaruit volgen wél doordachte maatregelen om het welzijn van studenten en medewerkers te verbeteren.
Rijksuniversiteit Groningen - Jurgen Rienks, domeinleider Internationaal
What birds can tell us
The opening of the Academic Year 2018 in Groningen started of traditionally. Rector Elmer Sterken underlined the need for sound public financing of universities in view of their societal mission. Universities should take the lead in striving for the sustainable development goals of the UN. Insights from curiousity driven research and the keen interest from students will contribute to achieving the goals. And he proudly anounced the Global Center on Adaptation to be opened by Ban Ki Moon in October.
And then the birds took over. Musician Sytze Pruiksma performed a musical piece, establishing a soundscape with bird sounds filling the Martini Church. Professor Theunis Piersma (ecology of migrator birds) joined in, telling us about the migration of the red-tailed godwit (rosse grutto). Every year these birds migrate over 5000 km from Mauritania to the Waddenzee. And every year they arrive on 30 april sharply. Following five weeks of feeding and doubling their weight, they fly on for another 5000 kilometers to the tundra of Siberia where they breed. But things have changed: yes they still arrive on 30 april every year, but only to leave earlier. Over the past twenty years one day earlier per annum. And satellite images can explain. The frostperiod is receding. The birds need fresh insects for their chicks at the expense of their own chances of survival with less foodreserve from the Waddenzee. And the musical performane reached its climax.
But also our own national bird, the grutto (blacktailed godwith) shows us how climate change is affecting us. Over the last and warmest summer ever, these birds were able to show where the pastures had the best chance of remaining green. They pick their breeding places carefully and are thereby able to tell us where the waterhousehold is best for sustaining the ecological system. With the last musical notes echoing away in the Martini Church, the audience was left in awe.
And after the last speeches the audience had one prevailing impression: the birds tell us that climate change is real.