Uitkeringsafhankelijkheid ouders gaat in veel gevallen over op hun kinderen
Iemand uit een uitkeringsafhankelijk gezin loopt een verhoogde kans later ook van een uitkering te leven. Dit door beleidsmakers vermoede ‘spillover effect’ is door arbeidseconoom prof. dr. Gielen nu ook aangetoond. Uitkeringsafhankelijkheid gaat in veel gevallen op de volgende generatie over en is van invloed op sociaaleconomische ongelijkheid tussen werkenden en niet-werkenden.
Arbeidsongeschiktheid
Gielen keek naar arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. In 1993 ging het arbeidsongeschiktheidsbeleid in Nederland op de schop; er kwamen minder mensen in aanmerking voor een uitkering of de uitkering werd vaak lager dan voorheen. Maar niet voor iedereen. In 1996 besloot het Nederlandse parlement dat iedereen tussen de 45 en 50 jaar oud, tot herkeuring, onder de oude arbeidsongeschiktheidsregeling bleef vallen. Anne Gielen en haar collega Gordon Dahl vergeleken deze twee groepen.
Hoger inkomen, betere scholing, meer belasting
In 2014, 20 jaar na de wetswijziging, was de kans dat kinderen van ouders onder het strengere regime een invaliditeitsuitkering ontvingen 1,1 procentpunt kleiner. Ze hadden ook 2,2 procentpunten meer kans de middelbare school af te maken, dan kinderen van ouders uit de ruimere regeling.
Hoogleraar arbeidseconomie Anne Gielen:
“De aanspraak op sociale voorzieningen door ouders is van invloed op de individuele welvaart en het opleidingsniveau van volgende generaties.”
De hoogte van de uitkering bleek ook van invloed op inkomen en betaalde belasting van de kinderen. Elke daling van € 1.000 aan uitkering aan ouders leidt tot ongeveer € 5.700 meer inkomsten van hun kinderen.
Belastingafdrachten door deze kinderen stegen tussen 1999 en 2014 per persoon met ongeveer € 2.000. ‘Lagere uitkeringen en hogere belastinginkomsten resulteerden samen in tot € 5.900 meer belasting’, aldus de onderzoekers.
Waardig werk en economische groei
De onderzoeksresultaten van Anne Gielen en Gordon Dahl werden opgenomen in het intergouvernementele rapport over arbeidsongeschiktheid (IBO Geschikt voor de arbeidsmarkt, 2017). De aanspraak op sociale voorzieningen door ouders kan van invloed zijn op de individuele welvaart van volgende generaties, sociaaleconomische ongelijkheid in stand houden en zo de kans op waardig en volledig werk voor iedereen verkleinen.
Westerse welvaart is deels gegenereerd door het feit dat ze niet de werkelijke productiekosten draagt
Mr. dr. (Liesbeth) Enneking is als bijzonder hoogleraar Legal Aspects of International Corporate Social Responsibility verbonden aan de sectie Burgerlijk recht. Ze richt zich op de verschillende manieren waarop het recht het maatschappelijk verantwoord ondernemerschap in een internationale context kan bevorderen. Ze onderzoekt of, en hoe, Nederlandse bedrijven verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor de negatieve bijeffecten van productie van goederen in landen die niet dezelfde milieu- en mensenrechtenregelgeving hebben als wij hier.
Hoe kan het rechtssysteem bijdragen aan een inclusieve en duurzame economische groei?
“Westerse welvaart is deels gegenereerd door het feit dat ze niet de werkelijke productiekosten draagt. We betalen niet de prijs voor het T-shirt of de smartphone die het werkelijk kost om het te maken, we laten dat over aan de producerende landen. Ze offeren hun natuur, tijd, gezondheid, kinderen, soms zelfs hun leven voor onze T-shirts. Wat kunnen wij als consumenten doen om dit proces eerlijker te maken? En wat kunnen bedrijven doen om welvaart inclusiever te maken? Hoe kan de wet hierbij nuttig zijn?
Bijzonder hoogleraar Liesbeth Enneking:
“Laten we ervoor zorgen dat ‘onze’ bedrijven niet betrokken raken – zelfs niet indirect – bij mensenrechtenschendingen of milieuproblemen elders. En dat als rampen zich voordoen, de slachtoffers rechtsbijstand krijgen en dat hun verliezen worden vergoed.”
Voor mij gaan deze zaken over een gelijke verdeling van rechtvaardigheid op een globaal niveau. Nederland is rijk genoeg om de werkelijke prijs te betalen voor wat het produceert, verkoopt en koopt. Als dit niet vanzelf gaat maar door middel van rechtszaken moet worden geregeld, wil ik eraan bijdragen dit proces minder complex te maken.”
Dit is een deel uit dit interview.
Liesbeth Enneking stelde een boek samen over Internationaal Verantwoord Maatschappelijk Ondernemen (IMVO) met zeven studenten van de Master Privaatrecht: People, Planet, Privaatrecht (2018).
Liesbeth Enneking werkt samen met wetenschappers van de Erasmus School of Law (ESL), Rotterdam School of Management (RSM) en Erasmus School of Philosophy (ESPhil) binnen het initiatief Dynamics of Inclusive Prosperity, dat draait om de vraag hoe zoveel mogelijk mensen van welvaartsgroei kunnen profiteren en tegelijkertijd de negatieve gevolgen tot een minimum beperkt kunnen worden.
