Klimaatakkoord

Het streven is om de opwarming beperkt te houden tot ruim onder de twee graden, bij voorkeur tot anderhalve graad. Dit houdt ook voor Nederland in dat de CO2-uitstoot drastisch naar beneden moet. Eén van maatregelen is dat alle utiliteitsgebouwen in 2050 fossielvrij en zeer energiezuinig zijn. Ook de Nederlandse universiteiten leveren een bijdrage aan deze nationale en Europese doelstellingen. Binnen het Klimaatakkoord heeft de sector Wetenschappelijk Onderwijs zich gecommitteerd aan een reductie van 55% in 2030 en 95% in 2050 ten opzichte van 1990 en afgesproken een routekaart op te stellen.

De sectorale routekaart beschrijft hoe universiteiten op een doelmatige en kosteneffectieve wijze toewerken naar deze doelstellingen. De eerste routekaart voor de universiteiten verscheen in 2020; de herijkte versie van 2025 biedt een geactualiseerd beeld van de vastgoedportefeuille, de energieprestaties en de voorgenomen maatregelen binnen de universitaire sector. Voor deze actualisatie is de samenwerking gezocht met de MBO- en HBO-sector. Hierdoor beschikt het beroeps- en hoger onderwijs voor het eerst over een gezamenlijke monitoringssystematiek en een uniform format voor de sectorale routekaarten. Iedere sector behoudt daarbij zijn eigen routekaart, wat onderlinge vergelijking en met name kennisuitwisseling versterkt.

De herijking maakt inzichtelijk dat de universitaire gebouwenvoorraad zeer divers en gemiddeld genomen energie-intensiever is dan die van het MBO en HBO. Dit wordt voornamelijk verklaard door de aanwezigheid van specialistische onderzoeksfaciliteiten, laboratoria, kassen en datacenters, alsmede door de ondersteunende functies (warmte-/krachtcentrales, pompgebouwen etc.) die kenmerkend zijn voor universiteitscampussen. Deze functies maken de verduurzaming van het universitaire vastgoed extra complex en kostbaar.

Uit de herijkte routekaart blijkt dat universiteiten, met alle geplande maatregelen, naar verwachting een CO₂-reductie van 44% in 2030 en 87% in 2050 realiseren ten opzichte van 2023. Daarmee liggen de gestelde klimaatdoelen binnen bereik. Om deze opgave op een verantwoorde wijze te realiseren, hanteren universiteiten een campusgerichte aanpak, waarbij gebouwen vooral worden verduurzaamd op natuurlijke vervangingsmomenten. Deze benadering maakt het mogelijk om middelen en capaciteit zo efficiënt mogelijk in te zetten, zonder dat het onderwijs- en onderzoeksproces wordt verstoord. Verduurzaming en huisvestingsontwikkeling dienen dan ook altijd in samenhang te worden beschouwd.

De routekaart besteedt eveneens aandacht aan knelpunten in de voortgang. Zo vormt netcongestie een aanzienlijke technische en organisatorische uitdaging voor de elektrificatie van het vastgoed. Daarnaast staan de beschikbare financiële middelen onder druk, mede door stijgende bouwkosten en een veranderend instroompatroon van studenten. Verder zorgen wijzigende wet- en regelgeving en toenemende rapportageverplichtingen voor onzekerheid en een toenemende uitvoeringslast. Deze ontwikkelingen bemoeilijken de consistentie en voorspelbaarheid van langetermijnstrategieën.

Ondanks deze uitdagingen blijft de universitaire sector zich onverminderd inzetten voor de transitie naar een toekomstbestendig, fossielvrij en energiezuinig gebouwenbestand in 2050.

De volledige Sectorale Routekaart Universiteiten 2025 is hieronder te raadplegen.